پدافند غیرعامل یا همان دفاع بدون اسلحه یکی از بخش‌های مهم و نوین الگوی دفاع در جمهوری اسلامی است که متولی صیانت از مردم و حفاظت از زیرساختهای حیاتی در برابر تهدیدات است. پدافند غیرعامل چه در سطح مفهومی آن و چه در سطح نگاشت نهادی تلاشی است برای ایجاد لایه‌های دفاعی در برابر سیل از تهدیدات مدرن. سازمان پدافند غیرعامل ایران در سال ۱۳۸۲ بر اساس فرمان مقام معظم رهبری به عنوان عالی‌ترین مقام در جمهوری اسلامی ایران تشکیل گردیده است. به طور کلی منظور از پدافند غیرعامل مجموعه اقداماتی است که بدون بکارگیری سلاح و تجهیزات نظامی باعث کاهش آسیب‌پذیری، افزایش پایداری ملی، تسهیل مدیریت بحران، تداوم کارکرد فعالیت های ضروری و تولید بازدارندگی دفاعی در برابر تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می گردد.
این سازمان از طریق سیاست گذاری، برنامه ریزی و راهبری و هدایت و سازماندهی و نظارت، موضوع مصونسازی زیرساختهای کشور و صیانت از مردم را از طریق فرهنگ سازی و آموزش عمومی و تخصصی، آمادگی و ارتقاء مقاومت ملی، پایش تهدیدات، طبقه بندی و سطح بندی مراکز و حوزه ها، کاهش آسیب پذیری‌ها، نهادینه سازی اصول، الزامات و ملاحظات فنی مهندسی پدافند غیرعامل در ذات طرح و پروژه های ملی ، استانی کشور ، تسهیل مدیریت بحران و تداوم کارکردهای ضروری کشور، راهبری می کند.
سازمان پدافند غیرعامل اگرچه زیر مجموعه ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تعریف می شود ولی حوزه عملکرد آن فراگیر و همه دستگاه های اجرایی، نهادها و سازمان های عمومی و غیردولتی و همچنین زیرساختهای کشور را در برمی‌گیرد. از همین رو، برای تعامل بهتر با دستگاه های اجرایی، متناسب با ویژگی‌های دستگاه‌ها، معاونت‌های متناظری در سازمان پدافند غیرعامل کشور پیش بینی شده است. همچنین این سازمان برای پاسخگویی به انواع تهدیدات احتمالی، قرارگاه های تخصصی را با موضوعات خاص تشکیل داده است که بر بررسی دائمی تهدیدات انسان ساخت و ایجاد آمادگی لازم برای مقابله با آنها تمرکز دارند.
پدافند غیرعامل به عنوان یکی از ارکان منظومه‌های دفاعی در ایران با استفاده از توان نخبگان و دانشمندان جوان ایرانی و علی رغم تحریم‌های متعدد در عرصه‌های مختلف توانسته است توان و ظرفیت کشور در برابر تهدیدات و آسیب‌پذیری ها را به نحوی افزایش دهد که در بسیاری از موارد اثر تهدید بر دارایی‌ها و سرمایه‌های کشور صفر گردد. همین عامل نیز سبب شده است دشمنان ملت ایران اسلامی همواره این نهاد مهم را به عنوان یکی از کانون‌های اصلی دفاعی ذیل تحریم‌های سنگین و انواع فشارها قرار دهند.